«Իրատես de facto»-ի նախորդ համարներում մենք պարբերաբար անդրադարձել ենք հայկական օլիգարխիայի խնդիրներին` փորձելով վերհանել օլիգարխների գործունեության հիմնական շարժառիթներն ու դրանց կործանարար բնույթը հասարակական կյանքում:

17 տարի առաջ ես վստահված անձ էի խորհրդարանական ընտրություններում, Արտաշատի մերձակա գյուղերից մեկի ընտրատեղամասում: Ընտրությունները զուգահեռվում էին Հայաստանի անկախ Հանրապետության Սահմանադրության հանրաքվեի հետ:

Այո՜, այո՜, պատվելի ընթերցող, մեր նորանկախ ազատությունը նորանոր հորիզոններ է նվաճում։ Նվաճում է, հետ չի նահանջում։ Հուռռա՜, ազատություն է ամենուր, վարքում մեր և մեր բարքերում, շոգեբաղնիքում և օպերային թատրոնի գագաթին։

«Գանգրահեր Սյուն» ամերիկյան ֆիլմում թափառաշրջիկն իր երեխայի հետ մտնում է «հեղինակավոր» ռեստորան, չգիտես որտեղից ձեռք գցած գումարով: Մատուցողը նրանց «դուրս է հրավիրում»:

Կորածի կյանքը ողբալով հետ չես բերի և ոչ էլ անարժան մեկի երեսին «սրիկա» բառը շպրտելով կդաստիարակես նրան: Մի թիկնապահի կամ մի քանիսի դատելով հասարակությանը չես ուղղի, եթե չբուժվեն հասարակության ախտահարողները:

Երբ պետության սահմանների վրա թշնամու կամ թշնամիների ռազմական հարձակում է լինում, պետությունը` ի դեմս բանակի, կենտրոնացնում է իր առավելագույն ուժերը և հակահարված է տալիս։ Եթե երկրի ներսում աշխուժանում են քրեածին ուժերը, իր բոլոր կարողություններն ի մի է բերում ոստիկանական համակարգը, որի առաջնային գործը հանցագործության բացահայտումն ու կանխումն է լինում, իսկ հայտնաբերված հանցագործությունը` իրավապահ մարմիններից դատական մարմիններին հանձնելը։

Մեր հասարակության դեռևս առողջ մնացած շերտին մայոր Վահե Ավետյանի ողբերգական մահը և դրան առնչվող պարագաների խայտառակ պատկերը մարսելու համար մեծ ուժ ու երկար ժամանակ է հարկավոր:

Համընդգրկուն ճշմարտություն է, որ ցանկացած կառավարման համակարգ, անկախ նրանից` ժողովրդավարական է, ավտորիտար, թե տոտալիտար, հիմնված է հավասարակշռության բևեռների վրա:

«Ժամանակը քաղաքական գործչին դեղին քարտ տվեց։ Քաղաքական գործիչը դադարեց տշշել ազգի ճակատագիրը։ «Եքա էշ ես դարձել», ասում են իշու ձագին, և նա իրեն ավելի շոյված է զգում, քան ամոթահար։ Տականքը փրփուր է դառնում, փրփուրը` շամպայնի չափանիշ։ Իշխանությունը նրանց է պետք, ովքեր ոչինչ են առանց այդ իշխանության։ Հարստությունը, պերճանքը նմանապես»։ Վարուժան ՆԱԼԲԱՆԴՅԱՆ, «Խոհերի արկածախնդրություն»

«Իրատես de facto»-ի նախորդ համարներում անդրադարձել էինք հայկական օլիգարխիային վերաբերող այժմեական խնդիրներին, որոնց ուսումնասիրությունը կարևորագույն նշանակություն ունի: